Hangi balıklar, gebe kadınların tüketmesi için güvenlidir?
Yanlış bir balığın fazlaca tüketilmesi, bebeğin beyin gelişimini olumsuz etkileyen civanın fazlaca alınmasına neden olabilir. Az balık tüketimi ise bebeğin büyümesini ve beyin gelişimini olumlu yönde etkilediği bilinen omega-3 yağ asitlerinden bebeği mahrum edebilir.
2017 Ocak ayında Amerika Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) ile Çevre Koruma Ajansı (EPA) tarafından bu konuyla ilgili yeni bir rehber yayınlandı. Bu rehber gebeler ve emziren anneler ve aynı zamanda 16-49 yaş arası tüm kadınlar için öneriler niteliğindedir.
Daha önce FDA tarafından 2014 yılında yayınlanan rehberde civa oranı düşük balıkların haftalık tüketim miktarları belirlenmişti. Buna göre minimum 240, maksimum 360 gr olarak saptanmıştı. Ancak düşük civa oranına sahip balıkların hangileri olduğuna dair net bilgilendirme yapılmamıştı. Ayrıca civa seviyesi yüksek olan balıklardan da uzak durulması tavsiye edilmişti.
2017 FDA-EPA kriterleri
FDA-EPA yaptığı bu son çalışmada “net fayda” yaklaşımı olarak yeni bir kriter belirledi. Bu kriter basit ifadeyle şu hususu belirtmektedir. Eğer omega-3 ün faydası civaya maruz kalma riskinden daha yüksekse bu balık güvenilir olarak addedilebilir. Bu mantığa göre gebe kadınlar omega-3 bakımından zengin balıkları civa seviyeleri yüksek bile olsa yemeğe teşvik edilmelidir.
Ayrıca bu rehberde balıklar civa seviyelerine göre ‘’en iyi seçim’’, ‘’iyi seçim’’ ve ’’uzak durulması gerekenler’’ olarak gruplandırılmış. Ayrıca ajans en iyi seçim ve iyi seçim gruplarındaki balıklardan ne kadar yenilmesi gerektiğini belirlemişler. Buna göre en iyi seçim grubundaki balıklardan haftada 120 gr lık 2-3 porsiyon, iyi seçim grubundan da haftada 120 gr lık 1 porsiyon yenilmesini önermiş. 4-7 yaş arasındaki çocuklar için porsiyon miktarı 60 gr dır.
En iyi seçim balıklar: istiridye, somon (yabani ve Alaska, konserve veya taze),sardalya, tarak, karides, kalamar.
İyi seçim balıklar: Yayın balığı, yengeç, kerevit, yassı dil balığı, mezgit balığı, kefal, fasulye ve alabalık.
Uzak durulmasıgereken balıklar: Büyük gözlü orkinos (suşide sıklıkla kullanılır),Körfez çobanbalığı, kral uskumru, marlin, turuncu kaba, köpekbalığı, ve kılıç balığı.
Bu balıklar doğurganlık çağındaki, gebe veya emziren kadınlar ve küçük çocuklar için güvenli değildir.
Çalışmanın Sonucu
Kendinizi, gelişmekte olan bebeğinizi veya büyümekte olan çocuğunuzu aşırı cıvalı etkilerden korurken omega-3 bakımından zengin bir diyetin tüm faydalarını elde etmek de mümkündür. İpucu, doğru türde balık seçmektir.
FDA in iyi seçim grubundaki balıklarından haftada 1 porsiyon tüketmek gebe kadınları , çocukları ve doğurgan kadınları güvenli tarafta tutar. Risk grubunda olan kişiler için yukarda belirtilen en iyi ve iyi seçim grubundaki balıkların tüketilmesi önerilir.
Ayrıca gebe kadınların suşiden uzak durmaları ( ton balığı veya orkinostan yapılmış),midye gibi kabukluları tüketmemeleri önerilmektedir. Yukarıda önerilen iy ve en iyi seçim balıklardan haftada önerilen porsiyonlarda tüketmeleri önerilmektedir.
Benim Yorumum
Amerika gıda ve ilaç dairesi (FDA) ve EPA Amerika’da satılan balıklardan düzenli olarak numune alıp, civa düzeyleri ile birlikte birçok bilgiyi kamuoyuyla paylaşmaktadır. Yukarda belirtilen öneriler bu inceleme dikkate alınarak yine FDA-EPA tarafından hazırlanmıştır. Ama ne yazık ki ülkemizde resmi olarak civa düzeyi bilgilerine ben rastlayamadım. Yine de 1970-1985 yılları arasında üniversiteler tarafından hazırlanmış bazı çalışmalar dikkate alınabilir.
Civa aslında soluduğumuz havada bile buharlaşmış olarak bulunan bir metaldir. Civa suya girdiğinde bakteriler ve su yosunları tarafından zehirli bir toksin olan metil civaya dönüşür. Küçük balıklar bu yosunları ve mikroorganizmaları tüketir ve vücutlarına civa geçmiş olur. Daha büyük balık ise küçük balığı yer ve vücutlarına civa girmiş olur. Büyük balık ne kadar büyükse (köpekbalığı, orkinoz, vb.) o kadar fazla balık yer ve o kadar fazla civa alır.
Hangi Balıklar Tüketilmeli
Yukarıdaki çalışmalar neticesinde ülkemiz denizlerinde en düşük civa seviyesi kefalde bulunmuştur. Yine küçük balıklardaki civa seviyesinin diğer iri balık çeşitlerine göre daha düşük olduğu tespit edilmiştir.
Barbunya, Çipura, İstavrit, Mercan, Mezgit, Sardalya, Tekir ve Uskumru balıklarında tespit edilen civa seviyesi FDA tarafından önerilen “iyi seçim” grubundaki civa seviyesi ile benzer düzeydedir. Dolayısıyla bu balıklardan haftada bir porsiyon tüketmek uygun olacaktır.
Hamilelikte Omega-3 yağ asiti barındıran balıkların tüketilmesi daha önemlidir. Bu nedenle balık tercihinin bu balıklardan seçilmesi ve haftada en az 1 porsiyon tüketilmesinin faydalı olduğunu düşünüyorum. Yine civa seviyesi bakımında FDA ye göre “en iyi seçim” ve “iyi seçim” kategorisinde yer alan Somon, Hamsi, Ringa, Uskumru, Alabalık, Somon ve Sardalya haftada 1 veya 2 porsiyon tüketilmesi uygundur. Omega-3 bakımından en zengin balıkların sıralaması da yukarıdaki liste ile paraleldir. Dolayısıyla omega-3 bakımından en zengin balık Somon balığı olarak göze çarpmakta.
Hamileler, kontrollü ortamda üretilen kültür balıkları ve temiz alanda yakalandığına emin olunan balıklar tercih edebilirler. Yine de bu balıkların civa seviyeleri bilinmediği için haftada 1 porsiyon tüketilmesi uygun olacaktır.
Civa oranı yüksek olan ve FDA tarafından uzak durulması gereken balıklar sınıfında yer alan kılıç balığı, köpek balığı ve büyük uskumru’nun ve özellikle midye’nin hamileler ve çocuklar tarafından tüketilmesinin uygun olmadığı kanaatindeyim.
Diva KadınAssoc. Prof. Dr. Gökçen Erdoğan
Gebeler hangi balıkları tüketmelidir?
Hangi balıklar, gebe kadınların tüketmesi için güvenlidir?
Yanlış bir balığın fazlaca tüketilmesi, bebeğin beyin gelişimini olumsuz etkileyen civanın fazlaca alınmasına neden olabilir. Az balık tüketimi ise bebeğin büyümesini ve beyin gelişimini olumlu yönde etkilediği bilinen omega-3 yağ asitlerinden bebeği mahrum edebilir.
2017 Ocak ayında Amerika Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) ile Çevre Koruma Ajansı (EPA) tarafından bu konuyla ilgili yeni bir rehber yayınlandı. Bu rehber gebeler ve emziren anneler ve aynı zamanda 16-49 yaş arası tüm kadınlar için öneriler niteliğindedir.
Daha önce FDA tarafından 2014 yılında yayınlanan rehberde civa oranı düşük balıkların haftalık tüketim miktarları belirlenmişti. Buna göre minimum 240, maksimum 360 gr olarak saptanmıştı. Ancak düşük civa oranına sahip balıkların hangileri olduğuna dair net bilgilendirme yapılmamıştı. Ayrıca civa seviyesi yüksek olan balıklardan da uzak durulması tavsiye edilmişti.
2017 FDA-EPA kriterleri
FDA-EPA yaptığı bu son çalışmada “net fayda” yaklaşımı olarak yeni bir kriter belirledi. Bu kriter basit ifadeyle şu hususu belirtmektedir. Eğer omega-3 ün faydası civaya maruz kalma riskinden daha yüksekse bu balık güvenilir olarak addedilebilir. Bu mantığa göre gebe kadınlar omega-3 bakımından zengin balıkları civa seviyeleri yüksek bile olsa yemeğe teşvik edilmelidir.
Ayrıca bu rehberde balıklar civa seviyelerine göre ‘’en iyi seçim’’, ‘’iyi seçim’’ ve ’’uzak durulması gerekenler’’ olarak gruplandırılmış. Ayrıca ajans en iyi seçim ve iyi seçim gruplarındaki balıklardan ne kadar yenilmesi gerektiğini belirlemişler. Buna göre en iyi seçim grubundaki balıklardan haftada 120 gr lık 2-3 porsiyon, iyi seçim grubundan da haftada 120 gr lık 1 porsiyon yenilmesini önermiş. 4-7 yaş arasındaki çocuklar için porsiyon miktarı 60 gr dır.
En iyi seçim balıklar: istiridye, somon (yabani ve Alaska, konserve veya taze),sardalya, tarak, karides, kalamar.
İyi seçim balıklar: Yayın balığı, yengeç, kerevit, yassı dil balığı, mezgit balığı, kefal, fasulye ve alabalık.
Uzak durulması gereken balıklar: Büyük gözlü orkinos (suşide sıklıkla kullanılır),Körfez çobanbalığı, kral uskumru, marlin, turuncu kaba, köpekbalığı, ve kılıç balığı.
Bu balıklar doğurganlık çağındaki, gebe veya emziren kadınlar ve küçük çocuklar için güvenli değildir.
Çalışmanın Sonucu
Kendinizi, gelişmekte olan bebeğinizi veya büyümekte olan çocuğunuzu aşırı cıvalı etkilerden korurken omega-3 bakımından zengin bir diyetin tüm faydalarını elde etmek de mümkündür. İpucu, doğru türde balık seçmektir.
FDA in iyi seçim grubundaki balıklarından haftada 1 porsiyon tüketmek gebe kadınları , çocukları ve doğurgan kadınları güvenli tarafta tutar. Risk grubunda olan kişiler için yukarda belirtilen en iyi ve iyi seçim grubundaki balıkların tüketilmesi önerilir.
Ayrıca gebe kadınların suşiden uzak durmaları ( ton balığı veya orkinostan yapılmış),midye gibi kabukluları tüketmemeleri önerilmektedir. Yukarıda önerilen iy ve en iyi seçim balıklardan haftada önerilen porsiyonlarda tüketmeleri önerilmektedir.
Benim Yorumum
Amerika gıda ve ilaç dairesi (FDA) ve EPA Amerika’da satılan balıklardan düzenli olarak numune alıp, civa düzeyleri ile birlikte birçok bilgiyi kamuoyuyla paylaşmaktadır. Yukarda belirtilen öneriler bu inceleme dikkate alınarak yine FDA-EPA tarafından hazırlanmıştır. Ama ne yazık ki ülkemizde resmi olarak civa düzeyi bilgilerine ben rastlayamadım. Yine de 1970-1985 yılları arasında üniversiteler tarafından hazırlanmış bazı çalışmalar dikkate alınabilir.
Civa aslında soluduğumuz havada bile buharlaşmış olarak bulunan bir metaldir. Civa suya girdiğinde bakteriler ve su yosunları tarafından zehirli bir toksin olan metil civaya dönüşür. Küçük balıklar bu yosunları ve mikroorganizmaları tüketir ve vücutlarına civa geçmiş olur. Daha büyük balık ise küçük balığı yer ve vücutlarına civa girmiş olur. Büyük balık ne kadar büyükse (köpekbalığı, orkinoz, vb.) o kadar fazla balık yer ve o kadar fazla civa alır.
Hangi Balıklar Tüketilmeli
Yukarıdaki çalışmalar neticesinde ülkemiz denizlerinde en düşük civa seviyesi kefalde bulunmuştur. Yine küçük balıklardaki civa seviyesinin diğer iri balık çeşitlerine göre daha düşük olduğu tespit edilmiştir.
Barbunya, Çipura, İstavrit, Mercan, Mezgit, Sardalya, Tekir ve Uskumru balıklarında tespit edilen civa seviyesi FDA tarafından önerilen “iyi seçim” grubundaki civa seviyesi ile benzer düzeydedir. Dolayısıyla bu balıklardan haftada bir porsiyon tüketmek uygun olacaktır.
Hamilelikte Omega-3 yağ asiti barındıran balıkların tüketilmesi daha önemlidir. Bu nedenle balık tercihinin bu balıklardan seçilmesi ve haftada en az 1 porsiyon tüketilmesinin faydalı olduğunu düşünüyorum. Yine civa seviyesi bakımında FDA ye göre “en iyi seçim” ve “iyi seçim” kategorisinde yer alan Somon, Hamsi, Ringa, Uskumru, Alabalık, Somon ve Sardalya haftada 1 veya 2 porsiyon tüketilmesi uygundur. Omega-3 bakımından en zengin balıkların sıralaması da yukarıdaki liste ile paraleldir. Dolayısıyla omega-3 bakımından en zengin balık Somon balığı olarak göze çarpmakta.
Hamileler, kontrollü ortamda üretilen kültür balıkları ve temiz alanda yakalandığına emin olunan balıklar tercih edebilirler. Yine de bu balıkların civa seviyeleri bilinmediği için haftada 1 porsiyon tüketilmesi uygun olacaktır.
Civa oranı yüksek olan ve FDA tarafından uzak durulması gereken balıklar sınıfında yer alan kılıç balığı, köpek balığı ve büyük uskumru’nun ve özellikle midye’nin hamileler ve çocuklar tarafından tüketilmesinin uygun olmadığı kanaatindeyim.