DOĞUM KONTROL YÖNTEMLERİ

Doğum kontrol yöntemleri nelerdir?

Hemen hemen her çift evliliklerinde çocuk sahibi olmak ister. Ancak, her aile için çocuk sahibi olmak kadar önemli bir nokta da, uygun zamanda uygun sayıda çocuğa sahip olabilmektir. En önemlisi çocuk istemiyorlarsa, doğum kontrol yöntemleri kullanarak sağlıklı ve etkin bir biçimde korunmalarıdır. Doğum kontrol yöntemleri, kadınların ve erkeklerin uygulayabileceği birçok farklı uygulamayı da içermektedir. Yaygın olarak kullanılan doğum kontrol yöntemlerini sıralamak gerekirse;

Spiral (RİA) doğum kontol yöntemi

2-3 cm. boyutunda, T şeklinde ve rahim içerisine yerleştirilen plastik bir araçtır. Bakır ve hormon içeren tipleri vardır. İçerdiği hormonlar vasıtasıyla spermlerin rahim içine ulaşmasını ve yumurtaların döllemesini engellerler. Mutlaka bir sağlık kuruluşunda uygulanması gereklidir. Uzman bir hekim tarafından rahmin içine yerleştirilen spiral, adetin ilk 12 günü içinde uygulanır. Gebe olmadığından emin olunan herhangi bir zamanda takılabilir. %98 etkilidir. Uzun süre gebelikten sizi korur. 3 ila 10 yıla kadar kullanım süresi vardır. Bakırlı olanlar 10 yıl korur. Bir kere uygulanınca gebelikten korunmak için başka bir yöntem gerektirmez. Çıkartıldığında hemen gebe kalınabilir. Cinsel ilişkiyi kesintiye uğratmaz. uygulama ve çıkarma işlemi ağrı eşiği düşük bazı kadınlarda ağrılı olabilir. Uygulamayı takip eden ilk aylarda kasık ağrısı, lekelenme ve adet kanaması miktarında artma veya adet süresinde uzama olabilir. Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara karşı sizi korumaz. Herhangi bir yakınma yoksa, RİA uygulandıktan sonra ilk kontrole 1 ay  sonra, diğer kontrollere de yılda 1 kez gidilmelidir.

Kondom (Prezervatif) ile doğum kontol yöntemi

Erkekler tarafından kullanılan prezervatif, penisin üzerine bir kılıf gibi geçirilen ince, şeffaf ve çoğunlukla lateks malzemeden yapılmış esnek bir kılıftır. Cinsel ilişki esnasında spermleri içeride tutarak vajinaya ulaşmasını engeller ve gebeliğe karşı koruma sağlar. Doğru kullanıldığında %97 etkilidir. Prezervatifle korunma, dünyada en yaygın kullanılan doğum kontrol yöntemlerinden biridir. Ayrıca, cinsel ilişki esnasında AIDS ve benzeri viral hastalıkların bulaşmasına karşı da koruma sağladığından, ilk akla gelen koruma yöntemleri arasındadır. Bazı erkeklerde cinsel ilişkiyi kesintiye uğratabilir ve ereksiyonu güçleştirebilir.Her cinsel ilişkide de muhakkak yeni bir kondom kullanılmalıdır.

Kadın prezervatifi ile doğum kontol yöntemi

Kadınların vajinal kanalına yerleştirerek kullanabileceği lateks ya da poliüretandan yapılmış kese şeklindeki korunma ürünü olup, Femidom (Female condom’un kısaltması) olarak da bilinmektedir.

Doğum kontrol hapları

Doğum kontrol hapları, kadınların bazı hormonları yapay yollarla almasını sağlayarak yumurtlamayı ve hamile kalmayı önleyen ilaçlardır. Adetinizin ilk gününden itibaren 21 gün boyunca düzenli bir şekilde her gün bir tane alındığında, yumurta hücresinin gelişip atılmasını engeller ve sizi gebelikten korur. Kronik hastalığı olan (Migren, karaciğer hastalığı, damar tıkanıklığı, sigara içen kadınlar, kalp-damar, tansiyon, şeker, felç öyküsü olanlar, vs.) ve benzeri rahatsızlıkları bulunan, ayrıca nedeni belli olmayan vajinal kanamalı kişiler ile daha önce ameliyat geçirmiş ya da ameliyata hazırlananlar ile emziren anneler doğum kontrol hapını kullanamaz. Doğum kontrol hapı kullanmaya uygun olup olmadığınızı ancak dalında uzman olan doktorunuz karar verebilir. Doğru kullandığınızda %99 etkili olup, ilacı bıraktığınızda tekrar hamile kalınabilir. Cinsel ilişkinizi kesintiye uğratmaz. Rahim yumurtalık kanserlerine karşı koruyucudur. Adet ağrısını azaltır ve adetleri düzene sokar ve kansızlığı azaltır. Ayrıca, hapların yan etkilerinde genelde; tansiyon yüksekliği, karın ağrısı, baş ağrısı, nefes darlığı, görme kaybı ve konuşma bozukluğu da yaşanabilir.

Koruyucu iğneler

Koruyucu iğneler doğum kontrol hapı gibi hormon içermektedir. Bu hormon takviyesi ile hamile kalmayı önleyen ilaçlar olarak bilinir. Düzenli olarak 3 ayda bir kez enjeksiyon şeklinde uygulanır. Kadınlık hormonlarından biri olan progesteronu içerir. Rahim ağzındaki salgıyı koyulaştırarak erkek sperm hücrelerinin rahmin içine geçmesini önler. Bu durum kadının yumurtlamasını engeller. Östrojen hormonu içeren yöntemleri kullanamayan kadınlar tarafından da kullanılmaktadır. Rahim ve yumurtalık kanserlerine karşı koruyucudur. Doğru ve düzenli uygulandığında %99 etkilidir. Yan etkilerinde; Adet kanamalarında artma, azalma, kesilme veya lekelenme olabilir.  Kilo yapabilir ve doğurganlığınızın geriye dönüşü gecikebilir. Ayrıca, cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara karşı da koruma sağlamaz. Emziren annelerin doğumdan 6 ay sonra kullanması, emzirmeyen annelerin ise, doğumdan 3-4 hafta sonra kullanması önerilir.

Geri çekilme yöntemi

Cinsel ilişki esnasında, erkeğin vajinanın içine değil de, dışarıya boşalarak gerçekleştirilen bir korunma yöntemidir. Herhangi bir araç kullanımını gerektirmediği için sıklıkla tercih edilmektedir. Bu yöntemle spermler rahme ulaşamadığından kadında gebelik durumu oluşmaz. Ancak erkeğin boşaldıktan sonra tekrar vajinaya giren penisin içerisinde kalan bir miktar sperm bile kadını gebe bırakabilir. Bu nedenle ikinci kez ilişki yaşanacağı zaman dikkatli olunmalıdır.

Vajinal halka

Vajinal halka, kadınların ayda bir vajinaya yerleştirdiği ve burada 21 gün boyunca kalarak gebeliği engelleyen küçük, esnek bir halkadır. İçeriğindeki hormonlar, tıpkı doğum kontrol hapı gibi etki ederek gebe kalma olasılığını düşürür. Adet döngüsü başlangıcında (1.günde) vajinanın derinliklerine yerleştirilir ve döngünün 21.günü çıkarılır. Servikal mukusu kalınlaşır. Halkadaki hormonlar, yumurtaların yumurtalıktan çıkmasını engeller ve gebelik için gereken yumurta ve sperm buluşması da oluşmaz. Vajinal halka rahmin içinde hissedilmez ve cinsel ilişki esnasında da herhangi bir rahatsızlık yaratmaz. Vajinal halkayı kullanan pek çok kadının daha az ağrılı ve daha kısa ve hafif adet dönemi geçirdiği gözlenmiştir. Ayrıca, Yumurtalık ve meme kisti oluşumunu azaltır ya da engeller. Akne oluşumunu ve dış gebeliği engeller. Yumurtalık kanseri ya da endometriyal kanser riskini azaltır. Demir eksikliği ve anemiyi engeller. Adet öncesi semptomları hafifletir. Uterus, yumurtalık yolu ve yumurtalıklardaki ciddi enfeksiyonları giderir. Halka sayesinde adet ağrılarınız azalır ve adetinizi de kontrol altına alabilirsiniz.

Özellikle, doğum kontrol hapı kullanmaması gereken kişiler, vajinal halka da kullanmamalıdır. Halka çıkarıldıktan hemen kısa bir süre sonra kişiler rahatça gebe kalabilirler. Çoğu kadın vajinal halkayı güvenle kullanabilir. Fakat her ilaçta olduğu gibi, çok az da olsa yan etkileri olabilmektedir. Vajinal halkayı, hamilelikte, damar iltihaplaması, daha önce geçirilen kalp krizi, meme kanseri ile, karaciğer hastalığı, diyabet, sigara kullanıyor ve yüksek tansiyonunuz varsa, ayrıca uzun süre yatak istirahatinde bulunmanız gerekiyorsa vajinal halkayı kullanmamalısınız. En çok rastlanılan markanın adı NuvaRing’dir.

Tüp ligasyonu (tüplerin bağlanması) ile doğum kontol yöntemi

Kadınların yumurtalarını taşıyan tüplerin cerrahi bir operasyonla bağlanarak kısırlaştırılması işlemine tüp ligasyon işlemi denir. Tüpler kapatılınca, kadının yumurta hücresi erkek tohum hücresiyle birleşemediğinden döllenme olmaz. Yaklaşık olarak %100 etkilidir. Hamile kalma olasılığı yok denecek kadar azdır. Basit bir ameliyatla, kadını ömür boyu gebelikten kesin bir şekilde korur. Kadınların cinsel işlevleri ya da adet düzenleri herhangi bir şekilde etkilenmez, yalnızca doğurganlıklarını yitirirler. Geri dönüşü oldukça zor olan bir doğum kontrol yöntemidir. Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara karşı ise, koruyucu değildir.

Vasektomi (Erkekte tüplerin bağlanması)

Erkeğin sperm kanallarının kapatılması, depolandıkları bölgelere geçişinin cerrahi bir operasyonla kısırlaştırılması anlamına gelmektedir. Vasektomi işlemi sonrasında erkekler doğurganlıklarını kalıcı olarak yitirirler. Boşalma esnasında sıvının görünüşünde ve miktarında değişiklik yoktur. Ancak meninin içerisinde herhangi bir şekilde sperm olmadığından gebelik durumu oluşmaz. Geri dönüşü olmayan bir uygulama yöntemidir.

Gebelikten koruyan cilt altı implantları

Hormon içeren, 4 cm uzunluğunda bir çubuk olup,  altı adet küçük kapsüllerin uzman bir hekim ya da hemşire tarafından genellikle kolda cilt altına yerleştirilen korunma yöntemidir. Kadının yumurtlamasını engeller. Progesteron hormonu salınımını etkileyerek hamile kalmayı önler. Doğru uygulandığında %99 etkilidir. Emziren annelerin sütünün kalitesini bozmaz, miktarını azaltmaz. 24 saat içinde korumaya başlar. Bu korunma yöntemi bazen ara kanamalar ve lekelenme yapabilir. Baş ağrısı, baş dönmesi, bulantı olabilir. Kilo artışı yaşayabilirsiniz. Ciltte sivilce ve saç dökülmesine neden olabilir. Ancak, cinsel ilişkiyi kesintiye uğratmaz. 3 yıl boyunca koruma sağlayabilen implantlar, yine bir uzman hekim tarafından çıkarılmalıdır. Ayrıca, meme kanseri öyküsü, tanısı ya da şüphesi ile, sebebi bilinmeyen vajinal kanamalar, karaciğer rahatsızlığı, tüberküloz (verem) veya epilepsi (sara) tedavisi görenler kullanamaz.

Diyafram

Gebelikten korunma yöntemi olan diyafram, rahim ağzına yerleştirilerek kullanılan, lateksten yapılmış, spermlerin rahim içine girmesini engelleyen elastik bir araçtır. Hamilelikten koruma oranı yüzde %80 civarındadır. Cinsel ilişkiden saatler önce yerleştirilebilmesi, aynı diyaframın bir yıldan uzun süre kullanılabilmesi ve emzirirken de kullanılabiliyor olması sebebiyle tercih edilmektedir. Jinekolojik muayene sonrası tavsiye edilen boyutta diyafram alarak ilk kullanım doktorunuz kontrolünde denenmelidir.

Spermisid (Fitil/köpük)

Vajen içerisine yerleştirilerek kullanılan fitil, tablet ya da köpük formunda korunma yöntemidir. Sperm hücrelerini rahme ulaşmadan öldürerek gebelikten korunma sağlamaktadır. Cinsel ilişkiden 1 saat kadar önce uygulanabiliyor olması ise bir avantajdır. Yalnız, diğer doğum kontrol yöntemlerinin yanında koruyuculuk oranı %74 civarındadır.

Takvim yöntemi ile doğum kontol yöntemi

Bilinen en eski gebelikten korunma yöntemlerinden biri de takvim yöntemidir. Takvim yöntemi hamilelik açısından en riskli günler hesaplanarak hamilelikten korunmak için, adet döngüleri ve özellikle yumurtlama zamanlarının takip edilmesidir. Bu yöntem bazı çiftlerde faydalı olabilir ama her zaman sürprizlerle karşılaşma olasılığı da vardır.

Vajinal Duş

Cinsel ilişkiden sonra vajen içinin yıkanması işlemidir. Pratik olarak, boşalmadan sonra vajeni suyla yıkasanız bile, spermler rahim ağzını geçerek tüplere yönlenmiş olabilir. Yetersiz doğal bir yöntemdir.