ADET GECİKMESİ (AMENORE)

Amenore ergenlik çağına gelmiş kişinin hiç adet görmemesi veya âdet kanamasının üst üste üç kez gecikmesi ile en az 6 ay boyunca âdet kanamasının olmaması durumudur. Ergenlik döneminde kız çocuklarının fizyolojik ve psikolojik olarak değişikliklerin olduğu hassas bir süreçtir.

Amenore önemli bir metabolik sinyaldir. 16 yaşında adet görmemek ve normal bir kadında hamilelik dışında 3 ay adet görmemek önemli ve araştırılması gereken bir durumdur. Normalde menstrual siklusun sağlanabilmesi için kadında 4 farklı kompartmanın (vücudun sınırlı bir alanı içinde aşırı basınç birikmesi)normal olması gerekir. Bu kompartmanlardan herhangi birinde bir anormallik mens görememe ile sonuçlanabilir.

Psikolojik dediğimiz ani stres, üzüntü, kilo kaybı, yoğun egzersiz, hava değişimi gibi faktörler bu duruma yol açabilmektedir. Aşırı stres altında olanlarda bu durum daha fazladır. Bir kadının adet görebilmesi için vücudunun 4 kompartmanın düzenli olarak çalışması gerekir. Tanı için kompartmanlara göre değerlendirmeler şunlardır:

• Uterus ve Vajina,
• Over Bozuklukları,
• Hipofiz Bezi Problemleri,
• Hipotalamus Bozuklukları.

Adet Gecikmesi Tipleri

Primer Adet Gecikmesi (Amenore)

14 yaşına gelmiş ve meme gelişimi veya pubik tüylenme gibi sekonder seks karekterleri gelişmemiş bir genç kızın adetlerinin başlamamasına primer amenore denir. Nedeni genellikle genetik ya da hormonaldir. Eğer meme gelişimi ve tüylenme başlamışsa primer amenore diyebilmek için beklenmesi gereken yaş sınırı ise 17 yaşına kadardır. Primer amenorede; Doğumsal anormallikler, kromozom anormallikleri, hormonal bozukluklar, uterus, vajina yokluğu ve üreme organları gelişemediği için kişi adet göremez.  Bu tür kişilerin bir kısmında koku alma duyusu da yoktur. Önemli ve incelenmesi gereken bir durum olup, tedavisi mutlaka yapılmalıdır.

Primer amenore nedenleri arasında:

• Yapısal (konstitüsyonel) gecikme,
• Hipotalamus ve hipofize ait patolojiler, tümörler,
• Turner sendromu (Genetik anomaliler),
• Genital organ anomalileri (hymen atrezisi, vajina, uterus ve overlerin yokluğu),
• Galaktozemi,
• Transvers vajinal septum (Vajinada perde olması),
• Endokrin bozukluklar (tiroit, hipofiz, adrenal ve overlere ait),
• Anoreksiya nevroza (vücut ağırlığı belirtisi ile görülen ciddi bir yeme bozukluğu).

Sekonder Adet Gecikmesi (Amenore)

Cinsel olgunluk çağında daha önce normal adet görmüş bir kadının 3 ay ve daha uzun bir süreyle adetlerin kesilmesine sekonder amenore denir. Kadınların %2’si ve %5’inde hayatları boyunda amenore şikâyeti görülür. Sekonder amenore normal adetlerin kesilmesinin en sık sebebi ise hamileliktir. Ancak, troit hastalıkları, yumurtalık kisti ve tömürleri ya da menopoz sebebiyle de bu durum görülebilmektedir. Kadının gebeliği boyunca adetleri kesilmektedir ve bu durum normal olarak kabul görmektedir. Ancak gebe olmayan kadınların adetlerinin kesilmesi birçok nedene bağlı olabilir. Adet görememenin nedeni tiroit hastalıkları ve menopoz ise hormonal tedavi uygulanmalıdır. Eğer yumurtalık kist ve tümörleri ise cerrahi tedavi önerilir. Kişinin yaşına ve şikayetine göre altta yatan neden belirlenip tedavi planlanır.

Sekonder Ameronerenin nedenleri arasında;

• Gebelik,
• Emzirme,
• Menopoz,
• Doğum kontrol hapı alımı sonrası amenore,
• Stres, depresyon,
• Aşırı zayıflık, iyi beslenememe, anoreksia,
• Hipofiz hastalığı,
• Prolaktinoma (hiperprolaktinemi, süt hormonunun aşırı üretilmesi),
• Kontrol edilmemiş endokrinopatiler: Diyabet, hipotiroidizm ve hipertiroidizm,
• Polikistik over hastalığı,
• Kemoterapi,
• Radyoterapi,
• Rahim içi yapışıklık gelişmesi,
• İlaçlar; Depresyon, kemoterapi, kortizon ve bazı gebelik önleyici ilaçlar,
• Prematür ovaryen yetmezlik, erken menopoz,
• Sarkoidoz,
• Hiperandrojenemi (Testesteron benzeri erkeklik hormonlarının artması),
• Prolaktinoma,
• Obezite, aşırı zayıflık diyebiliriz.

Teşhis: Amenorenin teşhisi için hastanın şikayetleri, ailevi ve bireysel öykü alınması, fiziksel muayene (genital organlar ve vücut sistemleri),hormon incelemeleri, laparoskopi ve kromozom incelemeleri ve özellikle, ultrasonografi ile muayenesi tanı ve teşhis için yardımcı olmaktadır. Hastanın durumuna göre, ultrason kromozom testleri, gebelik testi, idrar testi, hormon testleri (LH, FSH, E2, Prolaktin) ve Progestin testi muhakkak yapılmalıdır. Ayrıca, hastanın histeroskopi ile rahim içerisinin de incelenmesi gerekebilir. Eğer beyinle ilgili şüpheli bir durum varsa hipofiz tümörü araştırması için beyin tomografisi gerekebilir.

Adet Gecikmesi Tedavisi Ankara

Sekonder amenorenin en sık nedeni gebeliktir. Bu yüzden böyle bir durumda öncelikli olarak gebelik araştırılmalıdır. Gebelik yoksa tedavi nedene yönelik düzenlenir. İyi beslenememe, aşırı zayıflık, stres, depresyon, aşırı egzersiz gibi sebeplerse hastanın öncelikli olarak bu durumları düzeltilmelidir. Eğer rahim ağzı ya da vajen gibi organlarla ilgili bir anatomik bozukluğu varsa veya geçmişe bağlı olarak kürtaj sonrası meydana gelen yapışıklıklar oluşmuşsa, tedavide düzeltmeye yönelik cerrahi bir ameliyat işlemi gerekir.

Amenore şikâyeti olan bir kadına ilk önce hormon testleri yapılmalıdır. Tiroid hormonları, prolaktin ve bazı kadınlık hormonlarına bakılmalıdır. Hormon düzensizliklerine bağlı amenoreler hormon replasmanı ve doğum kontrol hapları ile düzelebilir. Hastada gebelik ya da yüksek miktarda erkeklik hormonu varsa vücutta östrojen olmasına rağmen kanama olmaz. Bu durumda tanı konulduktan sonra teşhise yönelik tedavi uygulanır.

Kilo problemlerine bağlı amenore düzenli beslenme ve kilo kontrolü ile düzelebilir. Aşırı 3 egzersize bağlı adet kesilmeleri genellikle aşırı egzersiz bırakılınca normale girmekte olup, ilaçlara bağlı adet kesilmelerinin bir kısmı ilaçlar bırakılınca düzelmektedir. Stres ve depresyona bağlı amenoreler tedavi ile düzelirler. Tiroid hastalıkları, Cushing ve prolaktinoma ya bağlı amenoreler ise, hastalık tedavi edilince düzelmektedir.

Diğer taraftan, yumurtlama bozukluğu dediğimiz yani over hormonları normal ve beyinden salgılanan hormonlar yüksek ise beyinde salgılayan bir kitle ya da yumurtalıklarda yetmezlik söz konusu olabilir. Erken menopoz dediğimiz bu olay çok nadir görülür ve bağışıklık sistemi ile ilgili olduğu düşünülmektedir. Anovulasyon, polikistik over sendromu gibi durumlarda östrojen ve progesteron hormonu içeren ilaçlar, doğum kontrol hapları da tedavide ayrıca kullanılmaktadır.

Rokitansky Sendromu dediğimiz yani anne karnında gelişen bir dişi embriyonun rahimi hiç gelişmeyebilir. Kişinin yumurtalıkları ve hormonları normal olsa dahi âdet kanaması olmaz. Bu duruma Rokitansky sendromu diyoruz. Ancak taşıyıcı anne ya da rahim nakli ile kişi bebek sahibi olabilmektedir.

Eğer beyinde bir tümör varsa tedavi tümörün boyutuna göre ilaç tedavisi, radyo terapiler veya ameliyat şeklinde olacaktır. Ameliyat gerektirmeyen durumlarda genellikle ilaç tedavisi ile tedavi edilebilirler. Sonrasında hastanın prolaktin hormon düzeylerinde azalma olur ve adetleri normale dönmeye başlar. Bazı durumlarda ise, beyinden salgılanan gonadotropin adı verdiğimiz hormonlar normal olsa bile, bu hormonlar biyolojik olarak yumurtalıkları uyaramazlar ve amenore dediğimiz durum ortaya çıkabilir.